Mobbing, hejt, dyskryminacja, czy molestowanie – to zjawiska, o których coraz częściej słyszymy w debacie publicznej. Choć te pojęcia często się myli, mają one swoje odrębne definicje i konsekwencje. W niniejszym artykule przyjrzymy się nękaniu w pracy: mobbing co to jest, jak się objawia, jakie są jego konsekwencje i jak możemy się przed nim bronić.
- Czym jest mobbing?
- Objawy mobbingu
- Rodzaje zachowań mobbingowych
- Jakie są konsekwencje mobbingu?
- Jak bronić się przed mobbingiem?
Co to jest mobbing?
Zgodnie z definicją zawartą w Kodeksie Pracy, mobbing to działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, które polegają na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu. Celem mobbingu jest wywołanie u ofiary zaniżonej oceny zawodowej, poniżenie, ośmieszenie, izolacja lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Mobbing może przybierać różne formy i konfiguracje, takie jak:
- Mobbing od przełożonego/kierownika lub pracodawcy wobec podwładnego
- Mobbing od podwładnego lub grupy podwładnych wobec przełożonego/kierownika
- Mobbing od grupy współpracowników wobec jednej osoby
Objawy mobbingu
Mobbing objawia się poprzez uporczywe i długotrwałe działania, które powodują różne negatywne skutki dla ofiary. Aby lepiej zrozumieć co to jest mobbing, należy przyjrzeć się jego objawom:
- Upokorzenie, kompromitację i ośmieszenie w oczach innych pracowników
- Zastraszanie, nękanie i poniżanie
- Przemoc psychiczną i odizolowanie mobbingowanej osoby od reszty pracowników
- Wyobcowanie i poczucie bezradności
- Przewaga mobbera nad ofiarą, np. ze względu na zależność służbową, wiek czy doświadczenie zawodowe
Warto zaznaczyć, że interpretacja pojęcia mobbingu może różnić się w zależności od sądu, co sprawia, że wygrana w sprawie mobbingu nie jest zawsze pewna. Każda sprawa jest indywidualna i musi być oceniana w kontekście konkretnych okoliczności.
Rodzaje zachowań mobbingowych
Szwedzki lekarz i psycholog, Heinz Leymann, wskazał na 45 różnych zachowań z 5 kategorii, które sugerują występowanie mobbingu w miejscu pracy. Te kategorie to:
- Komunikowanie się: przerywanie, przeklinanie, ubliżanie, brak możliwości wypowiedzi, ciągła krytyka, grożenie, aluzje i nieodpowiednie gesty.
- Stosunki społeczne: ignorowanie, izolowanie, wyalienowanie z zespołu, nagabywanie innych do unikania kontaktu z ofiarą.
- Percepcja osoby w środowisku pracy: obgadywanie, rozsiewanie plotek, wyśmiewanie, używanie wulgaryzmów.
- Jakość sytuacji zawodowej i osobistej ofiary: przypisywanie zadań niemożliwych do wykonania, negowanie, krytykowanie, odbieranie zadań.
- Zdrowie ofiary: praca w szkodliwych warunkach, grożenie przemocą fizyczną, niepożądane działania seksualne.
Warto pamiętać, że nie każde zachowanie przełożonych, pracowników czy pracodawców można traktować jako mobbing. Uzasadnione krytykowanie czy nadzorowanie pracownika, konflikty w zespołach czy jednorazowe ubliżenie nie są traktowane jako mobbing, jeżeli są one związane z pracą i mają charakter merytoryczny.
Jakie są konsekwencje mobbingu?
Największymi konsekwencjami mobbingu są straty moralne i psychologiczne, których doświadcza ofiara. Dochodzi do naruszenia godności, dobrego imienia i wizerunku pracownika. Mobbing ma również negatywny wpływ na relacje społeczne, zarówno w kontekście zawodowym, jak i społecznym.
Jeśli doszło do mobbingu, pracownik ma prawo dochodzić zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę oraz odszkodowania od pracodawcy. Odszkodowanie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Pracownik może również rozwiązać umowę o pracę z powodu mobbingu. Przed podjęciem takiej decyzji należy jednak pamiętać o konieczności podania przyczyny rozwiązania umowy.
Jak bronić się przed mobbingiem?
Podstawowym krokiem w walce z mobbingiem jest świadomość swoich praw i umiejętność ich egzekwowania. Warto skorzystać z procedur antymobbingowych, zgłosić skargę do Państwowej Inspekcji Pracy, a także szukać pomocy w Stowarzyszeniach Antymobbingowych. Ważne jest również być asertywnym, pewnym siebie i umieć stanąć w obronie swoich praw.
Pracodawcy również mają obowiązek przeciwdziałać mobbingowi. Mogą edukować pracowników, organizować szkolenia i utworzyć „Zieloną linie” lub „Zieloną skrzynkę” – anonimowy kanał zgłaszania mobbingu. Pracodawcy powinni również stosować procedury antymobbingowe i powołać Komisję Antymobbingową do rozpatrywania spraw.
Podsumowanie
Mobbing jest poważnym problemem współczesnego zatrudnienia, którego skutki są dotkliwe zarówno dla ofiar, jak i dla całego środowiska pracy. Warto być świadomym swoich praw, wiedzieć co to jest mobbing, oraz umieć się przed nim bronić. Pracodawcy z kolei powinni działać aktywnie w zapobieganiu mobbingowi i tworzeniu bezpiecznego środowiska pracy dla swoich pracowników.
